ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Αθήνα, 13 Μαρτίου 2017

Κύριε Υπουργέ Παιδείας,
Κυρίες και Κύριοι της Επιτροπής Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής των Ελλήνων,Κυρίες και Κύριοι Βουλευτές,
Κυρίες και Κύριοι του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής.

Κοινοποίηση: Γενικές Συνελεύσεις των Τμημάτων Θεατρικών Σπουδών (Αθήνας, Πάτρας, Πελοποννήσου) και Θεάτρου (Θεσσαλονίκης), Προέδρους των αντίστοιχων Τμημάτων, Διδάσκοντες και Διδάσκουσες των Τμημάτων.

Θέμα: Υπόμνημα του Πανελλήνιου Επιστημονικού Συλλόγου Θεατρολόγων – Π.Ε.ΣΥ.Θ. σχετικά με την διδασκαλία του Θεάτρου στο Ελληνικό Εκπαιδευτικό σύστημα.

Απευθύνουμε το παρόν υπόμνημα στην Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων και τον Υπουργό Παιδείας ύστερα από πρόσκληση της επιτροπής σε φορείς και εκπαιδευτικούς επιστημονικούς συλλόγους σχετικά με το νέο πρόγραμμα σπουδών του Γενικού Λυκείου και του Τεχνικού Λυκείου.

Είναι αλήθεια πως το Θέατρο στην χώρα που καυχιέται πως το «γέννησε» είναι τόσο σαν αντικείμενο διδασκαλίας  όσο και σαν μεθοδολογικό εργαλείο στην Ελληνική Εκπαίδευση υποτιμημένο και λειψό.

Επιτρέψτε μας μία μικρή ιστορική αναδρομή.

Το θέατρο είναι από τα τελευταία καλλιτεχνικά αντικείμενα που εντάχθηκαν με αντίστοιχο μάθημα στην Ελληνική Εκπαίδευση.

Η πρώτη προσπάθεια έγινε την χρονιά 1997-98 με πρόγραμμα της τότε Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς, όπου Θεατρολόγοι δίδαξαν υπό την μορφή εξωτερικών συνεργατών στο πρόγραμμα «Θεατρολόγοι στα Σχολεία». Παρά το εντυπωσιακό αποτέλεσμα και κυρίως τη θετική παιδαγωγική του επίδραση στα σχολεία που εφαρμόστηκε το πρόγραμμα, έπρεπε να περάσουν πέντε χρόνια για να συμπεριληφθεί ως μάθημα στην ολοήμερη ζώνη (12:25-16:00) του Δημοτικού Σχολείου τη χρονιά 2002-2003 με χρηματοδότηση από κονδύλια ΕΠΕΑΚ. Η ωρομίσθια εργασία των συναδέλφων Θεατρολόγων και Ηθοποιών που αναλαμβάνουν να διδάξουν το μάθημα συνεχίζεται χωρίς σχεδιασμό και σκέψεις για διεύρυνσή του μαθήματος με ένταξή του στο πρωινό πρόγραμμα από το Υπουργείο Παιδείας μέχρι το 2010.

Την χρονιά εκείνη εγκαινιάζεται με απόφαση της τότε Υπουργού Άννας Διαμαντοπούλου το σχολείο ΕΑΕΠ, σχολείο Ενιαίου Διευρυμένου Εκπαιδευτικού Προγράμματος για οχτακόσια σχολεία σε όλη την Ελλάδα. Το σχολείο έχει 7 διδακτικές ώρες κάθε μέρα για όλες τις τάξεις του Δημοτικού και εμπλουτίζεται με μαθήματα όπως η Θεατρική Αγωγή ως μονόωρο εβδομαδιαίο μάθημα για τις έξι τάξεις του σχολείου και πλέον, εξαιτίας των αυξημένων αναγκών σε ώρες και πλήθος διδακτικού προσωπικού, οι συνάδελφοι Θεατρολόγοι και Ηθοποιοί προσλαμβάνονται ως αναπληρωτές μέσω κονδυλίων ΕΣΠΑ. Στα σχολεία αυτά, αυξάνονται οι ώρες διδασκαλίας στα Εικαστικά, την Μουσική και την Φυσική Αγωγή, εισάγεται ως μάθημα η διδασκαλία των Νέων Τεχνολογίων στην Εκπαίδευση, η Φιλαναγνωσία (και αναπτύσσονται οι σχολικές βιβλιοθήκες) και η Ευέλικτη Ζώνη όπου εκπαιδευτικοί τάξης ή ειδικοτήτων προσεγγίζουν θέματα όπως η κυκλοφορική αγωγή, θέματα πολιτισμού κ.ά.

Δυσάρεστη εξέλιξη αποτέλεσε το 2011-12 η δημοσιοποίηση του προγράμματος Σπουδών του ΝΕΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ (επί Υπουργείας κας Διαμαντοπούλου) που δεν περιελάμβανε το μάθημα της Θεατρικής Αγωγής ως αυτόνομο διδακτικό αντικείμενο. Ακολούθησαν διαμαρτυρίες και κινητοποιήσεις μας, συναντήσεις με το Υπουργείο παρουσία της ΔΟΕ και έγινε τροποποίηση  του προγράμματος και ίδρυση του κλάδου των Θεατρολόγων (ΠΕ32) στην  Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση.

Τον Γενάρη του 2015 εξαγγέλθηκε από την ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας η ανάγκη να διευρυνθεί σε όλα τα σχολεία το πρόγραμμα ΕΑΕΠ και η δέσμευση για οργανικές θέσεις και διορισμούς εκπαιδευτικών για όλα τα διδακτικά αντικείμενα αυτού του τύπου σχολείου, ειδικά για την Θεατρική Αγωγή διορισμούς Θεατρολόγων και Ηθοποιών.

Πέρσι (2016) Μεγάλη Τετάρτη ανακοινώθηκε η πρόταση Νόμου για το Ενιαίου Τύπου Ολοήμερο Δημοτικό Σχολείο. Η εξέλιξη αυτή ήταν όχι απλώς δυσάρεστη αλλά ουσιαστικά ακυρώνει πλήρως την παρουσία και προσφορά μας όλη την σχεδόν προηγούμενη εικοσαετία (1997-2016). Η Θεατρική Αγωγή πλήττεται ανεπανόρθωτα καθώς «κόβεται» από το πρόγραμμα σπουδών του Δημοτικού Σχολείου και παράλληλα δίνεται η δυνατότητα να διδάσκεται το μάθημα από τους συναδέλφους δασκάλους ΠΕ70 και μάλιστα χωρίς κανένα προαπαιτούμενο (κατοχή πτυχίου αντίστοιχων κλάδων ΠΕ32 και ΠΕ18.41).

Αξίζει να σημειωθεί πως παράλληλα μειώνονται οι ώρες όλων των προαναφερόμενων μαθημάτων του ΕΑΕΠ σχολείου.

Με απλά λόγια μειώνονται ή καταργούνται τα μαθήματα που προσφέρουν χαλάρωση, ενδιαφέρον και διευρυμένες γνώσεις στην πολύ πιεσμένη σχολική και παιδική ζωή.

Το μάθημα της Θεατρικής Αγωγής είναι το μόνο που καταργείται από τις δύο τελευταίες τάξεις του Δημοτικού. Παράλληλα υποβιβάζεται καθώς απαξιώνονται πλήρως οι επιστήμονες και καλλιτέχνες του Θεάτρου που όλα αυτά τα χρόνια έφεραν με μεράκι και κόπο την φαντασία, την έκφραση, την πρακτική του Θεάτρου, το όνειρο της ΤΕΧΝΗΣ στα ελληνικά σχολεία, καθώς το μάθημα δίνεται σε δασκάλους, άξιους και ευσυνείδητους παιδαγωγούς μεν αλλά μη εξοπλισμένους για την διδασκαλία του.

Το 2016 καταρρίπτεται πλήρως η παιδαγωγική και επιστημονική γνώση και εξειδίκευση των σχολών και τμημάτων των Ελληνικών Πανεπιστήμιων γιατί το Δημοτικό Σχολείο μπορεί να απευθύνεται σε μικρές ηλικίες (6-12 ετών), εντούτοις είναι σε αυτές ακριβώς τις ηλικίες που θα μπουν τα θεμέλια για την υπόλοιπη ζωή μετέπειτα πολιτών που θέλουμε ως κοινωνία να είναι καλλιεργημένοι και γνώστες όχι μόνο των Θετικών Επιστημών αλλά και των Ανθρωπιστικών. Μία κοινωνία όχι μόνο τεχνοκρατών αλλά και καλλιτεχνών, μία κοινωνία γνώσης και έκφρασης.

Να υπογραμμίσουμε πως στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση το μάθημα του Θεάτρου απουσιάζει πλήρως όλα αυτά τα χρόνια με μία μικρή διακοπή (Στοιχεία Θεατρολογία ως μάθημα επιλεγόμενο στην Α΄ Λυκείου που καταργήθηκε και επανήλθε και τώρα αναζητείται η τύχη του καθώς η διδασκαλία του γίνεται από Φιλόλογους και όχι Θεατρολόγους).

Στο Γενικό Γυμνάσιο το Θέατρο απουσιάζει πλήρως και η διδασκαλία κειμένων (αρχαίων ή σύγχρονων) γίνεται μόνον από φιλολογική σκοπιά.

Στα μουσικά και καλλιτεχνικά σχολεία που οι διορισμένοι συνάδελφοι καλλιτέχνες (μουσικοί, εικαστικοί, σκηνοθέτες, εμπειροτέχνες μουσικοί, ηθοποιοί) και θεατρολόγοι είναι ελάχιστοι αν όχι ανύπαρκτοι, η εξειδικευμένη αυτή εκπαίδευση περιορίζεται σε μερικά μόνο μουσικά σχολεία και μόλις τρία καλλιτεχνικά ανά την Ελλάδα.

Αντιλαμβάνεστε από τα παραπάνω πως η αρχική μας τοποθέτηση: πως το Θέατρο στην χώρα που καυχιέται πως το «γέννησε» είναι τόσο σαν αντικείμενο διδασκαλίας όσο και σαν μεθοδολογικό εργαλείο στην Ελληνική Εκπαίδευση υποτιμημένο και λειψό, είναι καθόλα αληθινή και δίκαια.

Σε όλα τα παραπάνω και για όλα τα παραπάνω η τοποθέτησή μας είναι συγκεκριμένη, ξεκάθαρη και αυτονόητη. Τα μαθήματα Τέχνης και η Θεατρική Αγωγή εγγυώνται την ολόπλευρη ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού. Μέσα από τις θεατρικές τεχνικές της δραματοποίησης, της συμβολικής ή ρεαλιστικής απεικόνισης της καθημερινής ζωής, της μεταγραφής μη θεατρικών κειμένων σε θεατρικά ή πρωτότυπης συγγραφής έργων, των ασκήσεων ορθοφωνίας, συγκέντρωσης, χαλάρωσης, τις πρωτότυπες καλλιτεχνικές κατασκευές (κοστούμια, σκηνικά, περιβάλλοντος «μαγικής» σκηνής του εκάστοτε έργου), μέσω του θεατρικού παιχνιδιού, των θεατρικών αναλογίων, των παραστάσεων που ανεβάζουμε όλη την χρονιά με τους μαθητές μας, τους μαθητές των ελληνικών σχολείων σε όλη την επικράτεια, με τα παιδιά σας/μας εντέλει, συμβάλλουμε στην ισορροπημένη και πλούσια σε ερεθίσματα ανάπτυξη των παιδιών.

Η συνέχιση των μαθημάτων Τέχνης στην Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση που οι αγωνίες εντείνονται, η πίεση της σχολικής επιτυχίας αποτελεί μόνιμη μέγκενη για τους εφήβους μας είναι επιβεβλημένη. Όχι μόνον ως αντισταθμιστικός παράγοντας των παραπάνω αλλά κι γιατί είναι υποχρέωση της Πολιτείας να διασφαλίζει την ολόπλευρη ανάπτυξη των μαθητών και την δυνατότητα ανακάλυψης και ανάπτυξης των κλίσεων και ταλέντων τους. Πως άραγε θα γίνει αυτό, πως θα αναδειχθούν μουσικοί, εικαστικοί καλλιτέχνες, ηθοποιοί και σκηνοθέτες σε ένα σχολείο γνωσιοκεντρικό και καθόλου αισθητηριακό;

Η εισήγηση του ΙΕΠ δεν κάνει καμία αναφορά σε καλλιτεχνικά μαθήματα ή κύκλο καλλιτεχνικών μαθημάτων. Τα projects που αναφέρονται και που και τώρα αναπτύσσονται στην δευτεροβάθμια αναπτύσσονται με βάση το μεράκι και τις γνώσεις του εκάστοτε διδάσκοντα δυστυχώς μένουν σε αυτό και δεν κινούνται γύρω από την ανάγκη ολόπλευρης ανάπτυξης ενός θέματος μέσω και της Τέχνης.

Η έκθεση που κατατέθηκε από το ΙΕΠ στη Διαρκή Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων (ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ, ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ), ρητά αναφέρεται ότι «Στο πλαίσιο της Καλλιτεχνικής Παιδείας, οι Τέχνες αξιοποιούνται ωςεργαλείο προσέγγισης της γνώσης διαθεματικά, διεπιστημονικά καιβιωματικά». Επίσης, το ΙΕΠ προτείνει «να αποτελεί ένα ενιαίο δίωρο, όπου οι μαθητέςθα επιλέγουν δια-ταξικά τη μορφή της τέχνης με την οποία θέλουν ναασχοληθούν. Ειδικά για τα σχολεία των ορεινών και νησιωτικών περιοχών ηαναβάθμιση της Καλλιτεχνικής Παιδείας και η ενίσχυση του ρόλου τωνεκπαιδευτικών αισθητικής αγωγής (εικαστικών, μουσικών, θεατρολόγων)θα συμβάλει ώστε οι τέχνες να αποτελέσουν το επίκεντρο της σχολικής,πολιτιστικής και κοινωνικής ζωής μαθητών, εκπαιδευτικών, γονέων καιτοπικής κοινωνίας».

Όμως η τωρινή πρόταση του ΙΕΠ τώρα για το Λύκειο δυστυχώς βλέπουμε δεν περιλαμβάνει τίποτε για την Καλλιτεχνική Παιδεία.

Όσο γραφικό και αν φαίνεται αιτήματα όπως: Διεύρυνση του μαθήματος της Θεατρικής Αγωγής σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης και ίδρυση οργανικών θέσεων για το μάθημα και άμεσους διορισμούς, ώστε να καλυφθούν οι πραγματικές ανάγκες, είναι επίκαιρο και τελικά το ζητούμενο.

Εισηγούμαστε λοιπόν συγκεκριμένα:

Εισαγωγή μαθήματος Θεατρικής Αγωγής με ενιαίο τίτλο για όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης: Δημοτικό, Γυμνάσιο, Λύκειο.

Ειδικότερα :

• Επαναφορά του μαθήματος της Θεατρικής Αγωγής για την Ε΄ και ΣΤ΄Δημοτικού.
• Για το Γυμνάσιο: εισαγωγή μαθήματος Θεατρικής Αγωγής για όλες τις τάξεις του Γυμνασίου. Θεσμοθέτηση θεατρικής ομάδας από όλες τις τάξεις του Σχολείου ή ανά τάξη όπου με εργαστηριακό τρόπο και προσέγγιση τα παιδιά θα επεξεργάζονται είτε συγκεκριμένα θεατρικά έργα είτε τα κείμενα (Σύγχρονης και Αρχαίας Λογοτεχνίας) που διδάσκονται.
• Για το Λύκειο: μετονομασία του μαθήματος «Στοιχεία Θεατρολογίας» σε Θεατρική Αγωγή. Διεύρυνσή του σε δίωρο. Θεσμοθέτηση θεατρικής ομάδας από όλες τις τάξεις του Σχολείου ή ανά τάξη όπου με εργαστηριακό τρόπο και προσέγγιση τα παιδιά θα επεξεργάζονται είτε συγκεκριμένα θεατρικά έργα είτε τα κείμενα (Σύγχρονης και Αρχαίας Λογοτεχνίας που διδάσκονται)
• Θεσμοθέτηση της συνδιδασκαλίας για όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης.
• Για το Δημοτικό: συνδιδασκαλία με τον δάσκαλο της τάξης στα μαθήματα επιλογής των δύο εκπαιδευτικών ύστερα από συνεργασία τους. Καθιέρωση της συνδιδασκαλίας των μαθημάτων της τριπλέτας της Αισθητικής Αγωγής (Εικαστικά, Μουσική, Θέατρο) από τους αντίστοιχους εκπαιδευτικούς για εξερεύνηση και προσέγγιση συγκεκριμένων θεμάτων από την πλευρά της Τέχνης.
• Για το Γυμνάσιο και το Λύκειο: συνδιδασκαλία με καθηγητές συγκεκριμένων μαθημάτων από το σύνολο των προσφερόμενων μαθημάτων  (φιλολογικά και θετικών επιστημών) με απόφαση Συλλόγου Διδασκόντων. Καθιέρωση «Θεατρικού Project» με υπεύθυνο τον θεατρολόγο ή ηθοποιό με στόχο την συγγραφή πρωτότυπου Θεατρικού έργου το ανέβασμα παράστασης του.
• Διάχυση της διαθεματικότητας σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης. Οι εκπαιδευτικοί της Αισθητικής Αγωγής στο σύνολό τους μπορούν να «φωτίσουν» – αναδείξουν τα ζητήματα-γνώσεις που κάθε άλλο μάθημα προσφέρει από την σκοπιά της Τέχνης. Η συνεργασία των εκπαιδευτικών εντός του σχολείου αλλά και του Σχολείου με φορείς Τέχνης (θέατρα, μουσεία, κτλ) εισάγει αλλά και εγγυάται την διαθεματική προσέγγιση.
• Απαραίτητη υλικοτεχνική υποδομή: ανάγκη για έγκριση νέων σχεδίων Δημόσιων Σχολείων που θα περιλαμβάνονται εργαστήρια εικαστικών, ειδική αίθουσα Μουσικής και εργαστήριο Θεατρικής Αγωγής. Τα ΔΕΠΣ και ΑΠΣ του Υπουργείου (δυστυχώς ανεφάρμοστα) περιγράφουν λεπτομερώς τις εν λόγω αίθουσες και τον εξοπλισμό τους.
• Διορισμούς Θεατρολόγων και Ηθοποιών σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης  για διδασκαλία των παραπάνω και θεσμοθέτηση διδασκαλίας των παραπάνω μαθημάτων κατά αποκλειστικότητα από τους εν λόγω εκπαιδευτικούς.

Όλα τα παραπάνω επιχειρήσαμε να είναι συγκεκριμένα και ξεκάθαρα.
Ευχαριστούμε για την πρόσκληση και το βήμα που μας δώσατε. Είμαστε στην διάθεσή σας.

Με εκτίμηση,
Πανελλήνιος Επιστημονικός Σύλλογος Θεατρολόγων – Π.Ε.ΣΥ.Θ.